Na pewno wielokrotnie słyszeliście o niekorzystnych dla kąpieli w letnim morzu zakwitach sinic. Czy zakwity glonów są normalnym zjawiskiem? Co możemy powiedzieć o stanie Bałtyku na podstawie obserwacji zakwitów? Opowiada badaczka fitoplanktonu – Kasia Piwosz z Morskiego Instytutu Rybackiego – PIB.
Category: Niepodręcznik oceaniczny
#NiepodręcznikOceaniczny
To wspólna aktywność Instytutu Oceanologii PAN i Akwarium Gdyńskiego MIR-PIB, realizowana we współpracy z Sopockim Towarzystwem Naukowym oraz Today We Have. Jest oddolnym projektem wynikającym z sytuacji epidemiologicznej w Polsce, która uniemożliwiła prowadzenie edukacji morskiej w dotychczasowej formie. Celem Niepodręcznika jest nie tylko zaciekawienie odbiorców tematyką związaną ze środowiskiem morskim, czy wytłumaczenie podstawowych zjawisk zachodzących w przyrodzie. Chodzi o wzbudzenie świadomości morskiej i pokazanie nierozerwalnej więzi pomiędzy każdym z mieszkańców planety Ziemia, a Wszechoceanem.
Niepodręcznik Oceaniczny to seria krótkich filmików, poruszających najrozmaitsze kwestie związane ze środowiskiem morskim, od systemu prądów oceanicznych, przez relacje z atmosferą, życie w Oceanie, ekologię, rybactwo i działania organizacji międzynarodowych takich jak ONZ. Naukowcy i edukatorzy pokazywani są w zupełnie innych okolicznościach niż katedry wykładowe, co stanowi dodatkową wartość projektu. Pandemia sprawiła, że filmy powstają w domach oraz na plaży, co przybliża odbiorców do nadawców i odczarowując obraz ludzi nauki, jako niedostępnych postaci.
Filmy publikowane są na profilach facebookowych Akwarium Gdyńskiego oraz Instytutu Oceanologii PAN. Znajdziecie je też na YouTube. Odcinki będą publikowane raz w tygodniu – w czwartki.
Odc. 118: Tydzień Rekina
Rekiny w Bałtyku…? Czy to możliwe? O gatunkach, które znajdziecie całkiem niedaleko opowiada Remigiusz Szymański z Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 117: Praca Oceanografa na statku
Jak wygląda praca na statkach badawczych? Jak takie statki są wyposażone i co w języku oceanografa oznacza ‘brama’ oraz ‘winda’.
Sprawdźcie w najnowszym odcinku Niepodręcznika Oceanicznego. Opowiada Paulina Pakszys z IOPAN.
Odc. 116: Co szumi w morzu?
Zapraszamy na sto szesnasty odcinek Niepodręcznika pt. “Co szumi w morzu?”.
W tym odcinku dowiecie się czym jest szum podwodny, jakie są jego źródła i czy w Bałtyku jest bardzo głośno. Opowie o tym Aliaksandr Lismenka, P.h.D., IOPAN, Laboratorium Akustyki Morskiej.
Odc. 115: Argo
Wiedzieliście, że po oceanie światowym ( w Bałtyku też!) pływają sobie swobodnie pływaki, które monitorują stan środowiska morskiego?
W całym wszechoceanie jest ich już około 4 tysięcy!
Posłuchajcie co opowiada o nich prof. Waldemar Walczowski z Instytutu Oceanologii PAN.
Odc. 114: Kidzina
Wyobrażenia o dzikich plażach często rujnuje znaczna ilość materiału biologicznego wyrzucanego przez morze. Jakie jest znaczenie ekologiczne tej materii i w jaki sposób możemy sobie z nią radzić – o tym opowiada kolejny odcinek Niepodręcznika. Opowiada Lech Kotwicki z IOPAN.
ODC. 113: Po co nam edukacja morska?
Czy przeszło Wam kiedyś przez myśl, że edukacja morska nie jest potrzebna? Jeśli tak, to jest odcinek dla Was. Grażyna Niedoszytko z Akwarium Gdyńskiego uzasadnia, dlaczego wiedza o oceanie i świadomość morska jest niezbędna dla każdego z nas.
Odc. 111: Ghost diving
Zapraszamy na wyjątkowy odcinek z wyjątkowymi pasjonatami.
O sieciach widmach opowiada Bartek Trzciński – nurek z Ghost Diving Poland – zrzeszenia nurków, którzy wyławiają z oceanu sieci widma.
Odc. 110: Piranie w Polsce?
W tym odcinku Niepodręcznika Oceanicznego o rybach budzących wiele emocji, czyli o PIRANIACH. W Akwarium Gdyńskim zobaczycie dwa gatunki piranii – piranię czerwoną oraz paku czarnopłetwego. Co ciekawe, piranie w Polsce możecie spotkać nie tylko w ogrodach zoologicznych. Gdzie jeszcze i dlaczego?
Opowiadają Weronika Podlesińska i Wiesław Zabawa z Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 109: Warunki utrzymania zbiorników rafowych a globalne ocieplenie
Kto z Was nie uwielbia zwierząt z raf koralowych? A teraz wyobraźcie sobie, że zbiornik akwarystyczny, w którym znajdują się takie organizmy, to mini ekosystem rafowy. Zachodzą w nim rozmaite procesy fizyczne, biologiczne i chemiczne. Jak na życie w takim zbiorniku wpłynie zmiana któregoś z warunków kontrolowanego przez akwarystę? Jak taki zbiornik ma się do prawdziwych raf koralowych i zagrożeń związanych ze zmieniającymi się warunkami klimatycznymi na Ziemi? Opowiadają Weronika Podlesińska i Wiesław Zabawa z Akwarium Gdyńskiego.
P.S. By lepiej zrozumieć omawiane procesy, obejrzyjcie odcinek Niepodręcznika Oceanicznego nr 105, o zakwaszaniu wody morskiej, przygotowany przez Karola Kulińskiego z IOPAN.
Odc. 108: Ocean na prochach
Skąd się wzięły leki w morzach? Czyżby oczyszczalnie ścieków nie działały? Jakie to leki i czy można je usunąć? Jak wygląda w tym kontekście nasze Morze Bałtyckie? O bardzo poważnym, a wciąż słabo poznanym problemie farmaceutyków w wodzie, opowie Aleksandra Koroza z IOPAN.
Odc. 107: Zmiany klimatyczne w Polsce
Zmiany klimatyczne to przedmiot gorących dyskusji. Choć energetyka w Polsce jest oparta na paliwach kopalnych, nasz kraj podjął pewne kroki w kierunku ograniczenia emisji dwutlenku węgla. Kogo najbardziej dotkną zmiany klimatu? Jakie skutki globalnego ocieplenia będziemy obserwowali w naszym kraju? Czy faktycznie na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat w naszym kraju możemy obserwować konsekwencje zmian klimatycznych? Jak mamy chronić klimat? W temat wprowadzi nas Paulina Pakszys, a zagadnienia poruszone w tym odcinku powinien znać każdy z nas ;).
Odc. 106: Legenda o magicznym młynku
Czy znacie legendę o solnym dziadku i magicznym młynku? Jeśli nie, poszukajcie jej, by móc ją opowiedzieć dzieciom. Nie tłumaczy ona jednak skąd w Bałtyku wzięła się sól. O zasoleniu naszego morza opowie Wam Tomek Kijewski z IOPAN.
Odc. 105: Zakwaszanie wody morskiej
Z pewnością słyszeliście już nieraz o zakwaszaniu oceanów. Jest to dość niepokojący proces, który zagraża życiu morskiemu. Na czym polega zakwaszanie oceanów i dlaczego coraz bardziej martwi biologów morza opowie Karol Kuliński z IOPAN.
Odc.104: Zachowania seksualne ryb, cz. 2
Jakie strategie rozrodcze spotkamy u ryb? Samiec i grupa samic (poligynia), może na odwrót (poliandria), para na stałe (monogamia), czy też singiel (partenogeneza)? Drugą część tego tematu tabu przedstawia Tomek Kijewski z IOPAN.
Odc. 103: Życie seksualne ryb, cz. 1
Model rodziny w przyrodzie może wyglądać bardzo różnie, w zależności od gatunku czy od warunków środowiskowych. Dziś trochę o temacie, który może być dla niektórych tabu… o seksie wśród ryb 😉 Wiele gatunków ryb ‘swobodnie’ podchodzi do tematyki płci biologicznej. Jak bardzo swobodnie, dowiecie się od Tomka Kijewskiego z Instytutu Oceanologii PAN.
Odc. 102: Broń chemiczna
Z pewnością słyszeliście o broni chemicznej zatopionej na dnie Bałtyku w wyniku demilitaryzacji Niemiec. Jak to się stało, że w ogóle się tam znalazła? Jak wiele ton zalega w głębinach naszego morza? Czy korodująca broń stanowi dla nas i dla środowiska morskiego zagrożenie? Opowiada Jacek Bełdowski z IOPAN.
Odc. 101: Inteligentne porty
W tym odcinku Katarzyna Romancewicz z IOPAN opowie nam o inteligentnych portach. Czym powinien się taki port charakteryzować? Dlaczego istnieje konieczność wprowadzenia innowacji do przemysłu żeglugowego?
Odc. 100: Świat pereł
Dlaczego mięczaki tworzą perły? Co to jest ślimak melo melo? Kim był Mikimoto Kokichi? Czy słyszeliście o niezwykłych kobietach Ama? O niezwykłych surowcach podchodzących z żywych zwierząt opowiada Iza Kotyńska-Zielińska z Today We Have.
Odc. 99: Trawy morskie
Zapewne przechadzając się plażą nad morzem nie raz widzieliście wyrzucone na brzeg rośliny przypominające trawę. W tym odcinku dowiecie się trochę o tym czym te rośliny są, dlaczego są ważne dla ekosystemu i jak je rozpoznawać. Posłuchajcie Dominiki Wojcieszek z Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 98: Bo dla niektórych warto się roztopić
Czyli odcinek o śniegu przygotowany przez Paulinę Pakszys z IOPAN. Z czego jest śnieg i jaki ma kształt? Jak powstaje? Co to jest jądro kondensacji i jakie ma znaczenie w budowie płatka śniegu? Jakie rodzaje śniegu znamy? Posłuchajcie odpowiedzi na te pytania.
Odc. 97: Nasza zima nie oznacza końca ocieplania klimatu
U nas piękna zima. To jak to jest z tym globalnym ociepleniem? Na to pytanie, nadając wprost z sopockich opadów śnieżnych, odpowiada Tymon Zieliński z Instytutu Oceanologii PAN.
#niepodręcznikoceaniczny tworzą Akwarium Gdyńskie i Instytut Oceanologii PAN we współpracy z @Sopockie Towarzystwo Naukowe i Today We Have.
Odc. 96: Zima nad morzem
Dlaczego nad morzem zimy są łagodniejsze? Dlaczego nawet w obrębie jednego miasta topnienie pokrywy śniegowej zachodzi z różnym tempem? Czy położenie dzielnic Trójmiasta względem morza ma znaczenie dla ich mikroklimatu? Co z infrastrukturą, czy więcej betonowych struktur wpłynie na odczuwalne warunki atmosferyczne? O zimie nad morzem opowiada Paulina Pakszys z IOPAN.
Odc. 95: Nurdle
Co kryje się za tą zabawną nazwą? Czy są niebezpieczna dla środowiska naturalnego? W jaki sposób możemy sobie radzić – również na poziomie indywidualnym – z nurdlami i czym jest nurdle hunt? O nurdlach opowiada Aleksandra Koroza z IOPAN.
Odc. 94: Fotosyntetyzujące zwierzęta
Najczęściej, gdy mówimy o samożywnych, fotosyntetyzujących organizmach myślimy o… roślinach, prawda? Tym razem Tomek Kijewski z IOPAN wprowadzi nas w fascynujący świat fotosyntetyzujących.. zwierząt. Mówimy tu o zjawisku fotosymbiozy polegającym na koalicji niektórych zwierząt z glonami, np. koralowców. Posłuchajcie!
Odc. 93: Nauka obywatelska
Na początek roku o Dekadzie Oceanów i dlaczego ta dekada będzie istotna dla nauki i dla społeczeństwa. Czym jest nauka obywatelska, dlaczego jest bardzo ważna i jak lokalne społeczności mogą się w nią zaangażować – opowiada Tymon Zieliński z IOPAN.
Odc. 92: Życzenia dla Oceanu
Ponieważ nadchodzi Nowy Rok, postanowiliśmy tym razem przygotować dla was specjalne życzenia… życzenia dla Oceanu, na nadchodzący Nowy Rok i nadchodzącą dekadę. A czego Ty byś życzył/a Oceanowi? Wam również życzymy Szczęśliwego Nowego Roku, może bardziej udanego od tego, który właśnie mija…
Odc. 91: O molach
Nie, nie mówimy tutaj o przedstawicielach rzędu motyli, które dają nam czasem w kość. Tym razem możecie wysłuchać opowieści Kasi Borowiak z Akwarium Gdyńskiego o molach zlokalizowanych w Gdańsku, Sopocie i Gdyni. To ciekawe i urokliwe miejsca, pozwalające zaczerpnąć dwa razy większą dawkę jodu niż na lądzie i podziwiać piękno naszej Zatoki Gdańskiej. Ponieważ mamy obecnie okres przedświąteczny, w wędrówce po wybrzeżu towarzyszyć nam będzie specjalny gość… Sprawdźcie jaki!
Odc. 90: Satbałtyk
Zachmurzenie nad Bałtykiem jest najsilniejsze właśnie w grudniu. Zdalne metody pomiarów warunków w wodach Bałtyku (np. temperatury wód, czy zachmurzenia) z wykorzystaniem satelit jest wtedy problematyczne. O systemie SatBałtyk opowiada Tymon Zieliński. Dzięki temu projektowi, realizowanemu przez Instytut Oceanologii PAN oraz inne instytucje naukowe, możecie dowiedzieć się choćby tego, czy temperatura wód powierzchniowych Bałtyku jest odpowiednia dla kąpieli. Link do strony Satbałtyk znajdziecie TU.
Odc. 89: Funkcje życiowe ośmiornicy
Ośmiornica to niesamowite zwierzę, budzące fascynację nie tylko wśród naukowców, ale także filmowców. W podwodny świat tego świetnie rozwiniętego, bądź co bądź, mięczaka zabierze nas dzisiaj Gosia Żywicka z Akwarium Gdyńskiego. Wśród licznych ciekawych informacji dotyczących jej biologii, znajdziemy też te o biciu jej serca, a wręcz – serc…
Odc. 88: Amberworld
Ciąg dalszy o bursztynie. Tym razem dowiecie się więcej o inkluzjach, czyli obiektach zamkniętych miliony lat temu w żywicy. O najcenniejszym kleszczu świata zachowanym w bursztynie opowiada Izabela Kotyńska-Zielińska z TodayWeHave.
Odc. 87: Odwrócona osmoza
Dzisiaj troszkę chemii wody w nasze życie wprowadzi Ania Judek z Akwarium Gdyńskiego. Ratunkiem dla uzyskania dobrej jakości wody pitnej w czasach postępującej degradacji środowiska jest proces odwróconej osmozy. Na czym on polega i czy jest skuteczny sprawdzimy w laboratorium Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 86: Karp
Zbliżają się święta Bożego Narodzenia. Wielu z nas wśród dań wigilijnych pamięta od małego pewną rybę – karpia. Przypomnijmy sobie, co wiemy o karpiu. Co mają wspólnego Cystersi z karpiami? Czy karp może zagrażać środowisku? Jak my zagrażamy karpiowi? Kiedy karp stał się naszym tradycyjnym daniem wigilijnym?
Odc. 85: Jonity
Kto dziś nie ma dzbanka do filtrowania wody z kranu, łapka w górę! To bardzo użyteczne wynalazki, które pozwalają nam uzyskać odpowiednią jakość wody z kranu z przeznaczeniem do spożycia, a także uniknąć kupowania wody butelkowanej, co z kolei zmusza nas do zwiększenia produkcji plastikowych odpadów. Jednak, czy filtry takie działają korzystnie na jakość naszej wody? Jakie parametry powinna mieć? Czym jest twardość ogólna? Jak działają takie filtry i czym jest jonit? Eksperymenty, które przybliżą nam odpowiedzi na te pytania, zaprezentuje Ania Judek, pracująca w laboratorium Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 84: Akwakultury
Z pewnością macie wiele wątpliwości, choćby kupując łososia z hodowli, odnośnie jakości pokarmu pochodzącego z wodnych upraw. Na czym polegają akwakultury? Jaka długo istnieją w gospodarce człowieka? Dlaczego są dla nas niezbędne? Jaki mają wpływ na środowisko? Jakie są ich zalety i wady? Wiele pytań, z którymi zmierzy się w tym odcinku Tomek Kijewski z IOPAN.
Odc. 83: Co wiesz o rekinach? O rozmnażaniu
Czy zastanawialiście się kiedyś jak rozróżnić płeć u ryb? Czy można tego dokonać oceniając wygląd ryby? Jak się rozmnażają? Okazuje się, że odpowiedź może być stosunkowo złożona. Temat przybliży nam Monika Wiśniewska z Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 82: Bałtyckie złoto
Czy snuliście się kiedyś po plaży w poszukiwaniu bursztynu? Jeśli tak, zobaczcie ten krótki film. Iza Kotyńska-Zielińska z Today We Have dostarcza cennych porad, jak rozpoznać prawdziwy bursztyn, czyli nasze bałtyckie złoto 🙂
Odc. 81: Pokaż mi swój ząb, a powiem Ci co jesz
Co wiesz o rekinach? To trzeci odcinek z serii o rekinach nagrany przez Monikę Wiśniewską z Akwarium Gdyńskiego, która tym razem opowie o strategiach zdobywania pokarmu i zębach rekinów. Posłuchacie o, m.in., rekinie wielorybim, żarłaczu, czy wobbegongu.
Odc. 80: Głębiny oceanu
Dlaczego głębiny, takie jak Rów Mariański, wciąż nas zaskakują? Jakie niezwykłe zwierzęta spotkamy w głębinach? O ośmiornicy dumbo, rybie beczkookiej, czy diable morskim opowie nam Basia Oleszczuk z IOPAN.
Odc. 79: Rekiny pelagiczne vs denne
Bywa, że zapominamy że rekiny mogą mieć bardzo zróżnicowany wygląd, a większość z gatunków jest dużo mniejsza od człowieka. W tym odcinku Monika Wiśniewska z Akwarium Gdyńskiego wytłumaczy jaki rekiny przybierają wygląd w zależności od środowiska, w którym żyją.
Odc. 78: Głębiny Morza Bałtyckiego
Bałtyk jest morzem płytkim, ale posiada również swoje głębie, które kryją swoje tajemnice. Rąbka tajemnicy uchyli nam Basia Oleszczuk z IOPAN opowiadając nam o skarbach i zagrożeniach ukrytych w głębinach naszego małego morza.
Odc. 77: Rekiny i ich kuzynki – cechy charakterystyczne ryb chrzęstnoszkieletowych
W Akwarium Gdyńskim trwają, jak co roku, przygotowania do Tygodnia Rekina. Z tej okazji Monika Wiśniewska opowie w kilku odcinkach Niepodręcznika Oceanicznego o tych niezwykłych zwierzętach. W tym odcinku – o cechach charakterystycznych ryb chrzęstnoszkieletowych, czyli rekinów i płaszczek.
Odc. 76: Alergie pokarmowe z morza
Jesteście uczuleni na owoce morza? Jeśli tak, należycie do kilku procent ludzi, którzy mają podobny problem. Alergie na owoce morza nie ograniczają się do alergii pokarmowych, a uczulonym osobom życie mogą utrudnić także robione z nich kosmetyki, czy farmaceutyki. W tym odcinku Tomasz Kijewski z IOPAN opowiada o alergenach, które znajdziemy w mięsie ryb. Wytłumaczy również, jak przykre w skutkach dla osoby wrażliwej może być spożycie nieświeżej rybki.
Odc. 75: Krewetki Bałtyku
Wiele osób dalej zaskakuje informacja, że w Bałtyku spotkamy krewetki. Jest ich aż 5 gatunków! Jak je rozpoznać, jak są zbudowane, skąd się u nas wzięły? Chcecie się dowiedzieć o nich więcej? Posłuchajcie Moniki Wiśniewskiej z Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 74: Cofka
Nawiązując do wezbrań, czy też spiętrzeń sztormowych, Tymon Zieliński z IOPAN wyjaśnia nam co kryje się pod terminem “cofka”. Jak daleko może zajść w głąb rzeki? Czy wpływa na ekosystem rzeczny? Jakie ma skutki na lądzie? Dowiedzcie się w tym odcinku Niepodręcznika.
Odc. 73: Strategie obronne zwierząt – kolce jadowe
Wiemy już, że ryby potrafią się bronić na różne sposoby. Ale czy wiedzieliście, że pokolec królewski, znany lepiej jako rybka ‘Dory’, ma również swoje sztuczki? W tym odcinku o kolcach jadowych ryb opowie Agata Skomar z Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 72: Wezbrania sztormowe
Czym jest wezbranie sztormowe? Czym jest powódź? Dlaczego powinniśmy zwracać większą uwagę na alerty pogodowe? O tych zjawiskach opowiada Paulina Pakszys z IOPAN.
Odc. 71: Strategie obronne zwierząt – zmiana koloru ciała
W Akwarium Gdyńskim znajduje się jeden szczególny zbiornik. Wiele osób do niego podchodzi nie dostrzegając nic prócz kamieni i piaszczystego dna. To nie znaczy jednak, że jest on pusty. Uważny widz dostrzeże wiele par oczu wystających nieco ponad poziom piasku. Jeszcze uważniejszy dostrzeże kształt płastug przyczajonych na dnie całego zbiornika. Między innymi im, płastugom, dedykowany jest ten odcinek, a dokładniej zwierzętom, których strategia obronna opiera się na kamuflażu. Opowiada Agata Skomar z Akwarium Gdyńskiego.
Odc. 70: Sejsza
Bałtyk jest niewielkim zbiornikiem wodnym, dzięki temu możemy zobaczyć czasem ciekawe zjawiska. Tymon Zieliński opowiada o tzw. fali stojącej, znanej jako sejsza i zdradza jak ją zaobserwować we własnej wannie. Dowiemy się także więcej na temat znaczenia sejszy dla działalności człowieka.
Odc. 69: Strategie obronne zwierząt – fałszywe oko
Zwierzęta wodne zaskakują nas nieraz nie tylko kształtami, ale także barwami i wzorami na ciele. W tym odcinku Agata Skomar z Akwarium Gdyńskiego przedstawi wam kilka gatunków, które w strategii obronnej stosują tzw. fałszywe oko? Po co? Oglądajcie 🙂